Generatie ‘potentiële terrorist’

Nu zondag herdenken we de slachtoffer van 9/11. Met elk jaar dat voorbij gaat sinds die dag in 2001, gebeurt de herdenking een beetje soberder. Hoe langer in het verleden, hoe vager het beeld op ons netvlies. Al lijkt 21 jaar een lange periode, ik geloof dat de pijn van iedereen die iemand verloren heeft die dag, nog even groot is. Het leven van de nabestaanden werd van de ene op de andere dag onder hun voeten weggetrokken. De daaropvolgende war on terror in Afghanistan, Pakistan, Irak, Syrië en Jemen heeft een hallucinante dodentol geëist. De teller staat op ruim 1,3 miljoen doden, onder wie vooral burgers.

Dichter bij huis voelde ik ook meteen de naschokken van de aanslagen. Ik was 21 en had tot 10 september nog de luxe om uit te pluizen wie ik wilde zijn. De dag erop werd dat voor mij beslist. Wat er op het wereldtoneel gebeurde, was beangstigend en verwarrend voor ons allemaal. Toch werden moslims, Marokkanen, mensen met een donkere huidskleur of mensen die Arabisch spraken, voortaan gezien als potentiële terrorist. Dat heeft een onuitwisbare stempel gedrukt op hoe we worden gepercipieerd en zette het toen al bestaande ‘migrantendebat’ op scherp. Ik herinner me hoe vijandig de klanten van het koffiehuis waar ik bijkluste de volgende dag waren. Ze wilden uitleg: waarom was het gebeurd, wie had het gedaan, schaamde ik me niet?

Daarover heeft de Marokkaans-Nederlandse historicus en journalist Lotfi El Hamidi een boekje geschreven, Generatie 9/11. Hoewel hij schrijft vanuit zijn ervaringen als Rotterdammer, is het herkenbaar om te lezen hoe hij zich moest leren verhouden tot de identiteit waartoe hij plots werd gereduceerd. Hij reflecteert over twintig jaar woelige debatten over identiteit. Het boek is een aanrader voor iedereen die een onderbelichte kant van het tijdperk na 9/11 wil leren kennen. De kant van een generatie jongeren met migratieroots die volwassen werd te midden van een vijandige omgeving.

Het boekje zette me aan het denken, omdat ik nooit de rekening heb gemaakt van die eerste jaren na 9/11. Ik kan die periode niet anders beschrijven als zo: het was alsof we in de ruimte werden geslingerd, waar we in een steeds groter wordende baan om onze ware kern moest vliegen. Ondertussen vond onze generatie de weg terug. We boden weerstand en gingen het debat aan om weerwoord te bieden tegen het eenzijdige islamofobe discours dat ontstond. En dat doen we nog steeds. Tegen wil en dank, want we hebben wel wat anders te doen. Ondertussen is er alweer een nieuwe generatie van ‘ons’. Generatie post 9/11. Ik wens vurig dat zij op hun 21 ongestoord mogen uitpluizen wie ze willen zijn.

(Deze tekst verscheen eerder bij De Standaard.)